---
KJØNNSLIV
Kjønnsliv er en spalte om kultur og biologi, feminisme og anti-feminisme, kjærlighet og kjærlighetskamp.
Spaltistene er Kristin Fridtun, Espen Ottosen, Nora Mehsen og Kyrre Wathne.
---
Sjalusi er ei lei kjensle. Ho er ugrei å ha, og ho er endå verre å stå fram med. Men på den andre sida: Kanskje utluftinga kan fjerna noko av styggedomen, gjera svartsjuka mindre svart?
Eg lever av å skriva, og dei fleste mannlege venene og kjenningane mine arbeider òg med litteratur. Mange av dei er knakande fine karar som gjerne les bøker og artiklar skrivne av kvinner. Dei er oppriktig interesserte i arbeidet mitt og meiningane mine. Så finst det andre bokmenn som primært er interesserte i seg sjølv og andre menn, og som knapt oppfattar kvinner som likeverdige diskusjonspartnarar.
Dei litterære mennene er dimed ulike, men dei har minst éin ting sams: Dei har høve til å gå heilhuga inn i ein intellektuell fellesskap som kvinner aldri kan koma på innsida av, ein fellesskap der menn formar nære relasjonar, bryner seg på einannan og lyfter kvarandre opp. I teorien kan kvinner vera ein del av gjengen, men i praksis har seksualiteten lett for å kludra det til. Som Susanne Christensen skreiv i eit innlegg i Klassekampen 19. september 2015: «Jeg kan glemme meg selv og være del av brorskapet i timevis. Jeg tenker ikke på at vi er forskjellige før en drukken vits gjør meg oppmerksom på at slik er det ikke. Det erotiske blikket dukker opp som en spasme og sier meg at kvinnekroppen kommer i veien, eller jeg må takle å være en bror i ånden og et stykke sushi samtidig, det går vel bra?»
Eit alternativ er å knyta seg til homofile kulturmenn. Då er det liten fare for å bli redusert til sexobjekt. Noka god løysing er det likevel ikkje, for målet er vel å forma ein fellesskap der alle kan delta på lik line? Dessutan finst det homofile menn med tvilsamt kvinnesyn. Då Ingvild Endestad vart vald som leiar i FRI – Foreningen for kjønns- og seksualitetsmangfold, fekk ho fleire e-postar frå folk som meinte at ho ikkje kunne representera homofile sidan ho var dame. At homofile menn i lang tid har representert lesbiske kvinner, var derimot ikkje noko problem.
Mannen – medrekna den homofile mannen – har framleis æra av å representera Kulturen og Det ålmenne. I det ligg det makt. Det er difor eg og mange kvinner er misunnelege på mannsfellesskapane, medan få menn er misunnelege på kvinnefellesskapane. Kvinnene er nede i kjellaren, som Ellisiv Lindkvist skriv i Oh, Kulturmannen (2017), medan mennene har fest oppe på taket.
Mannen – medrekna den homofile mannen – har framleis æra av å representera Kulturen og Det ålmenne.
Men misunninga mi har ei endå pinlegare side.
Eg er ikkje så veldig god til å ta plass, og eg synest det er særskilt vanskeleg å ta plass når det er menn til stades. Det er på ingen måte unikt. I den ferske boka Hvem sa hva? (2018) drøfter Helene Uri ei rekkje vitskaplege undersøkingar av korleis menn og kvinner brukar språket. Ein av konklusjonane er at menn jamt over snakkar meir enn kvinner, og at skilnadene vert tydelegast når kvinner og menn deltek i same samtale.
Det som stundom hender på kjønnsblanda litteraturfestar, er at dei pratsame og ofte sjarmerande kulturmennene dreg til seg mykje av merksemda. Det vekkjer ei lite tiltalande kjensle i meg. Kjensla kan oppsummerast om lag slik: Dei tek kvinnene frå meg!
Det handlar ikkje om sex. Rett nok er eg lesbisk, men det er ikkje kroppen og gunsten til dei kvinnelege kollegaene mine eg har lyst på. Det er snarare ein type samtale eg er ute etter. Spesielt det å kunna halda fram ein interessant samtale jamvel om nye folk kjem og melder seg på. Nokre menn greier kunsten å koma inn i ein samtale mellom kvinner utan å erobra han, men mange greier det ikkje: Dei omkalfatrar samtalen med det same, legg om premissane, byter tema.
Det er sjølvsagt mogleg å yta motstand, å seia: «Du, me må berre fullføra …» Det krev at me ignorerer alt av kjønnsrolleinnprenting, særleg den innarbeidde forståinga av at menn skal få breia seg, medan kvinner skal temja seg. Men det er mogleg å få til. Det er berre å øva. (Eg byrjar i dag!)
Eg ser ikkje bort frå at seksuell orientering likevel spelar ei rolle oppi alt dette. På kjønnsblanda festar hender det tidt at mennene og kvinnene driv med eit heteroseksuelt spel som eg korkje deltek i eller forstår meg på. Kanskje sjalusien min nærer seg av det. Men det er i grunnen ikkje noko minus for meg å stå utanfor dette spelet. Det må vera utruleg frustrerande å kjenna fysisk dragnad mot oh, Kulturmannen, i alle fall for dei som lir av kulturmannmisunning attpå.
Men kva skal me gjera, om me skal gjera noko i det heile? Det beste er kanskje å gå til rota av problemet: festkulturen – og alle pengane som går med til å skipa fest(ival)ar. Eit enklare tiltak er å arrangera opne festar for kvinner i litteraturbransjen av og til. Det vart gjort med hell i fjor haust. Initiativet kom frå Olaug Nilssen, som respons på eit Metoo-relatert oppslag i Klassekampen der unge, kvinnelege forfattarar fortalde at dei sakna kvinnelege rollemodellar og mentorar på litteraturfestane.
Slike opne kvinnefestar kan vera med på å styrkja den intellektuelle systerskapen. Så har me i alle fall éin arena der kvinner – ubunde av alder, posisjon og forlagstilknyting – kan diskutera litteratur utan å bli objektifiserte og overkøyrde. Kanskje får me òg ny kveik til å yppa oss mot kulturkarane.
Kristin Fridtun har blant anna skrive bøkene Kjønn og ukjønn (2015) og Homoflokar (2018).